Eşya Hukukunda Ayni Hakların Çeşitleri
Ayni haklar, kişilere sağladığı yetkilere göre ikiye ayrılmaktadır.
A-Mülkiyet Hakkı
MK 683 göre " bir şeye malik olan kimse, hukuk düzeninin sınırları içerisinde o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkisine sahiptir". Türk hukukunda "liberal, sosyal bir mülkiyet anlayışı hakimdir". Bu hak sahibine üç çeşit yetki verir.
-Malı kullanma (usus)
-Maldan yararlanma (fructus)
-Malda tasarruf etme, yani başkasına temlik etme, mal üzerinde başka sınırlı ayni haklar tesis etme, malı tahrip etme (abusus)
Eğer eşyaya tek bir kişi malik ise "müstakil mülkiyet", birden fazla kişi malik ise "birlikte mülkiyet" söz konusu olur. Birlikte mülkiyet ise, eğer malikler belli paylarla mala malik iseler "müşterek mülkiyet", Belli payları olmaksızın ortaklık şeklinde mala malik iseler "elbirliği mülkiyeti" veya iştirak halinde mülkiyet söz konusu olur.
B-Sınırlı Ayni Haklar
1.İrtifak Hakkı
Hak sahibine, irtifak hakkı borçlusuna ait bir malı kullanma hakkı veren yahutta mal sahibine mülkiyet hakkının tanıdığı bazı hakları kullanmaktan kaçınma borcu yükleyen ayni haklara "irtifak hakları" denir.
a)Eşyaya bağlı: Bir gayri menkul üzerinde diğer bir gayrimenkul lehine tesis edilen irtifaktır. Malın el değiştirmesi ile irtifak hakkı sahibi de değişir. Örn. Geçit hakkı
b)Şahsa bağlı: Bir şahsa bağlı olarak kurulan irtifaktır. Şahsın ölümü ile sona erer.
-İntifa: Malı kullanma
-Sükna: Evde oturma
c)Karmaşık İrtifak hakkı: Hem şahsa hemde eşyaya bağlı olarak kurulabilir.
-Üst hakkı (inşaat hakkı)
-Kaynak hakkı
-Diğer irtifaklar
2.Taşınmaz Yükü (gayrimenkul mükellefiyeti)
Bir taşınmaz malikinin, "bu taşınmaz dolayısıyle ve bu taşınmaz karşılık olmak üzere bir kimseye karşı verme veya yapma borcu altına girmesi"dir. MK 839 "bir taşınmaz malikini yalnız o taşınmazla sorumlu olmak üzere diğer bir kimseye bir şey vermek veya yapmakla yükümlü kılar" Eğer borçlu bu borcu yerine getirmezse alacaklı o taşınmazı sattırıp alacağını tahsil edebilir. Yani rehin hakkı ile desteklenmiştir. Taşınmaz yükü en çok 20 yıl için kurulabilir. Belli şartlarda taraflar sözleşmeyi feshedebilirler.
3.Rehin Hakkı
Alacaklıya borcun ifa edilmemesi halinde rehin konusu olan eşyayı icra vasıtasıyla paraya çevirterek, alacağını, satım bedelinden tahsil yetkisi veren, bir ayni haktır. Tasarruf yetkisi rehinli alacaklıya geçmiştir.
a)Menkul rehni:
-Teslimi meşrut (şart olan) menkul rehni
-Hapis hakkı
-Hak ve alacaklar üzerinde rehin
b)Gayrimenkul rehni:
-İpotek
-İpotekli borç senedi
-İrat senedi
Yorumlar
Yorum Gönder